به گزارش عصر امروز، نیاسر از جمله شهرهای توابع شهرستان کاشان واقع دراستان اصفهان است به گونه‌ای که این شهر زیبا و سرسبز در30 کیلومتری شمال غربی کاشان، 240 کیلومتری تهران و 260 کیلومتری اصفهان بوده وعوامل مختلفی از جمله قرارگیری در دامنه کوه‌های کرکس، وجود چشمه پرآب اسکندریه و قنات‌های زیاد، هر ساله گردشگران بسیاری را به سوی این شهر روانه می‌کند.
نیاسر علاوه بر بافت پوششی و آب و هوایی متفاوت از دیگر نقاط کاشان و همچنین باغ‌های گسترده و گلستان‌های زیبا، از امکاناتی همچون آب، برق، گاز، مخابرات و پوشش آنتن تلویزیون و تلفن همراه نیز برخوردار بوده و همچنین ادارات متعددی از جمله شهرداری، بخشداری، نیروی انتظامی، بانک، مراکز بهداشتی درمانی و پمپ بنزین را نیز دارا است.
این شهر که آخرین و شمالی‌ترین شهر منطقه جغرافیایی استان اصفهان بوده دارای محدوده‌ای به وسعت 800 هکتار زمین زیر کشت شامل 41 باب مزرعه، 7 محله مسکونی و جمعیتی بطور معمول 4500 نفر است که این جمعیت در تابستان‌ها به 8000 نفر نیز می‌رسد.
داستان فتح و غلبه اردشیر بابکان بر اصفهان وجه تسمیه شهر نیاسر به شمار می‌رود که اردشیر پس از پیروزی در این مکان توقف کرده و پس از جشن و پایکوبی، این مکان را با نام افرینان سر خواند و در گذر زمان نام این شهر به نیاستر، نیسار، نی سره و نیان سر تغییر کرده و در نهایت به علت کثرت استعمال به نیاسر تبدیل شده است.
معماری شهر نیاسر از نظر تاریخی به 4 دسته تقسیم می‌شود؛ معماری آیینی که نمونه‌ای از آن غار دست ساز رییس است، معماری باستانی که چهارتاقی در این دسته قرار می‌گیرد، معماری پس از ورود اسلام به ایران که در این مورد نشانه‌هایی از معماری دوره های صفویه، زندیه و قاجاریه در این مکان شناسایی شده است.
معماری معاصر که از اوایل دوره پهلوی شروع شده و تا به امروز ادامه یافته مانند ساختمان مدرسه شهید عسجدی و خانه آریانپور که چهارمین نوع معماری شهر نیاسر کاشان محسوب می‌شود و معماری این شهر همچنین از نظر گونه بندی فضاها تقسیم بندی شده که این دسته بندی 7 مورد را شامل می‌شود.
معماری معابد یا آیینی مانند غار رییس و معابد تخریب شده آناهیتا، معماری مذهبی که شامل مساجد شهر است، معماری دفاعی که شامل باقی مانده برج چاله قاب است، معماری کوشک مانند بناهایی چون کوشک باغ تالار و کوشک بروجردی‌ها که آخرین نشانه معماری دوره قاجار در نیاسر است، از جمله تقسیم بندی معماری از نظر فضا است.
معماری مسکونی که خانه های پله دار سرکمر را شامل می شود، فضاهای عمومی مانند آسیاب‌ها و حمام‌ها و معماری مزارع که نمونه‌ای از آن استخرهای آب و قنات‌های موجود در این شهر است و هچنین از جمله شاخص‌های موجود در مزارع نیاسر بنای 15 دری سورآباد است از دیگر تقسیمات معماری در آن حوزه است.
شهر نیاسر کاشان جاذبه‌های طبیعی زیبایی دارد که سالانه هزاران بیننده را در تمامی فصول به خود می‌خوانند؛ 15 اسفند تا اواخر فروردین ماه شاهد شکوفه دهی درختان به ویژه بادام، هلو و زردآلو هستیم و در نیمه دوم فروردین تا اوایل اردیبهشت رویش گل‌های لاله و شقایق و همچنین سرسبزی زمین، زیبایی این مکان را چندین برابر می‌کند.
15 اردیبهشت تا میانه خرداد ماه گل‌های محمدی به ثمر نشسته و مراسم گلابگیری همراه با جشن گل و گلاب برپا می‌شود و همچنین از ابتدای اردیبهشت تا اواخر خرداد ماه شاهد حضور پرندگان و پروتنه‌ها در باغ‌ها هستیم و از ابتدای خرداد تا اواخر آبان ماه درختان میوه به بار نشسته و برداشت میوه صورت می گیرد.
مهر ماه و آذر ماه نیز شاهد مناظر زیبای برگ ریزان و هوای مه آلود پاییزی هستیم و در نهایت دی ماه و اسفند ماه نیز بارش برف و باران آب چشمه و آبشار را دوچندان کرده و مناظری زیبا می‌آفریند.
آثار باستانی و طبیعی این شهر کهن نیز می‌توان به چهارتاقی نیاسر یا آتشکده ساسانیان، چشمه اسکندریه، آبشار نیاسر، حمام و آسیاب‌های آبی، غار رییس یا ویس و لایه کهن زیرین آن، چنارهای 4 هزار ساله واقع در محله روداب و سرچشمه، باغ‌های گسترده و گلستان‌های زیبا و باغ تالار و عمارت کوشک اشاره داشت.
چهارتاقی نیاسر که به آتشکده ساسانی نیز معروف است یکی از کهن‌ترین مکان‌های این شهر به شمار می‌رود و این مکان به دستور اردشیر بابکان، موسس سلسله ساسانیان و با ابعاد 14.14 متر ساخته شده است و این بنا نمونه‌ای کامل از یک گنبد ساسانی بر زیر بنایی مربع شکل بوده و بزرگی و عظمت خود را مدیون، طراحی زیبا، تعادل عناصر تشکیل دهنده و توازن و هماهنگی ترکیب بنا است.
این ساختمان گنبدی شکل که بر روی صخره‌ای واقع شده و مشرف به بخش تالار روستا است، جزء بزرگترین، کهن‌ترین و سالم‌ترین چهارتاقی‌های ایران است و مصالح و مواد بکار برده شده در این بنا سنگ‌های آهکی رسوبی به همراه ملات گچ بوده و بصورت گنبدی بر روی یک اتاقک مربعی شکل و بدون دیواره ساخته شده است.
این بنا بر اساس روایتی داستان گونه که تا به امروز مورد تایید باستان شناسان قرارنگرفته است، اولین معبد و آتشکده ایست که در دوره ساسانی و در اوج رواج دین و آیین زرتشتی در ایران بنا شده تا به نشانه احترام به آتش در جوار آن به نیایش بپردازند اما به گفته رضا مرادی غیاث آبادی در سال 1380 کاربرد این بنا و دیگر چهارتاقی‌های ایران به عنوان یک تقویم آفتابی یا شاخص اندازه‌گیری زمان با استفاده از تغییرات محل خورشید بوده است.
ساختار تقویمی بنا به گونه‌ای است که در آغاز و میانه هر یک از فصل‌های سال پرتوهای خورشید بامدادی به شکلی خاص و منحصر به فرد از میانه‌های پایه‌های بنا دیده می‌شود.
امروزه این گنبد بازسازی شده، به دلیل ارتفاع زیاد، آسمان پاکیزه و درخشان، امکانات فراوان، نزدیکی به پایتخت و طبیعت دوست داشتنی این منطقه، میعادگاه علاقه‌مندان به نجوم و ستاره شناسی گشته است.
چشمه اسکندریه و آبشاری زیبا در محله سرکمر از دیگر آثار تاریخی شهر نیاسر کاشان است که این چشمه در فاصله نزدیکی از چهارتاقی قرار دارد و از قدیمی‌ترین چشمه‌های شناخته شده است و این مکان همواره تاریخ و قدمت خود را مدیون این چشمه بوده است.
چشمه اسکندریه در ارتفاع 1680 متری سطح دریا قرارگرفته و از نظر میزان فوران آب چشمه، در فصل پاییز شاهد کمترین میزان آب و در فصل زمستان شاهد بیشترین میزان آب هستیم و آبشار نیاسر نیز زاییده همین چشمه بوده و از مجموعه‌ای شامل آبشار، مسیر پله‌ها از پای آبشار تا کوشک، بستر آبشار متشکل از سنگ‌های آهکی و رسوبی و درختان و گیاهان به‌وجود آمده در اطراف آن تشکیل شده است.
دو سوم آب چشمه به آبشار و از آنجا به دشت‌های نیاسر و یک سوم آن به محله نو می‌رود و همچنین حد فاصل میان قسمت پایینی آبشار تا عمارت کوشک 53 متر است.
حمام و آسیاب‌های آبی هم یکی دیگر از آثار تاریخی نیاسر هستند که با توجه به نوع معماری بکار رفته در آن در دوره صفویه ساخته شده‌اند که با توجه به اسناد تاریخی موجود، در گذشته نیاسر دارای 13 آسیاب آبی بوده و در حال حاضر از میان آن‌ها تنها 2 آسیاب باقی مانده است.
نحوه انتقال آب به داخل حمام به اینصورت بوده که آب از آبشار به‌وسیله کول‌های گلی به داخل هشت گوش، از آنجا به داخل حمام و از آنجا به کل حمام انتقال می‌یابد و آب شرب حمام نیز به‌وسیله کول‌های جداگانه به داخل هدایت می‌شود.
تامین سوخت به‌وسیله هیزم، وجود خزانه داخل حمام و ورودی 8 ضلعی آن که به‌وسیله دالان‌هایی از محیط بیرونی جدا شده‌اند، از دیگر ویژگی‌های حمام نیاسر کاشان به شمار می‌رود.
نحوه کار آسیاب‌های آبی نیز به این گونه است که ابتدا آب آبشار داخل تنوره‌هایی ذخیره و از آنجا به‌وسیله کولی باریک آب از انتهای تنوره با فشار به چرخ آسیاب میریزد و سنگ را به گردش در می‌آورد.
غار رییس یا ویس و لایه کهن زیرین آن از دیگر آثار تاریخی این شهر است؛ این غار غیر طبیعی که به طول 780متراست، حاصل حفاری بشر بوده و به منظور اهداف مذهبی و انجام مراسم عبادی به‌وجود آمده است و این غار که از زیر باغ تالار و باغ‌های مجاور آن تا زیر محله سرکمر گسترده شده تا مدت بسیار زیادی ناشناخته بوده و در هیچ یک از اسناد تاریخی به آن اشاره نشده است.
باستان شناسان قدمت این غار را مربوط به دوره پارتیان و پیروان آیین میترا می‌دانند و معتقدن که مردم در آن دوره تاریخی معبد خود را در تاریکی مطلق می‌ساختند و از دیگر ویژگی‌های این غار هوای مطبوع و گردش هوا در سراسر غار است.
غار رییس که ورودی اصلی آن در باغ تالار است، مجموعه‌ای از تونل‌ها، راهروهای باریک و طولانی، 20 اتاق و اتاقک و چاه‌های متعدد که طول عمیق‌ترین آن‌ها به 10متر می‌رسد، بوده و از 3 طبقه و دو کانال که به‌صورت حلقوی و افقی هستند، تشکیل شده است.
باغ تالار نیز یکی از دیگر آثار تاریخی این شهر است که از زیبایی‌های این باغ می‌توان به وجود درختان کهنسال، رفیع و سربه فلک کشیده، جریان آب چشمه اسکندریه از میان باغ وعمارتی زیبا و بدیع که به کوشک تالار معروف است، اشاره داشت که با توجه به شیوه ساخت و نحوه پوشش دورها، قدمت این باغ به دوران صفویه و پس از آن قاجار باز می‌گردد.
این باغ در زمان قاجار توسط فتحعلی شاه به صبای کاشانی، شاعر دربار اهدا شده و تا زمان رضا شاه پهلوی بدست خاندان صبا می‌افتد و پس از آن در زمان رضا شاه به‌وسیله خاندان ضرابی‌ها خریداری شده و در نهایت در سال‌های اخیر به همت شهرداری این منطقه، مرمت شده و بصورت مکانی عمومی پذیرای میهمانان این شهر است.
یکی از جاذبه‌های فرهنگی و انسانی شهر نیاسر مراسم گل چینی و گلابگیری است که از نیمه اردیبهشت شروع و در میانه خرداد ماه پایان می یابد در حالی که این گل در میان مردم وجه تقدس دارد و در برابر نور خورشید بسیار حساس است و به همین دلیل از ابتدای صبح اقدام به چیدن این گل می‌شود و عموما تا قبل از ظهر عمل گل چینی پایان می‌پذیرد.
پس از چیدن گل‌ها و انتقال به کارگاه‌های گلابگیری، مقدار مشخصی از گل و آب را داخل دیگ‌های مخصوص جوشانده و بخار آن به‌وسیله لوله‌هایی که به مخزن های شناور در حوض آب سرد متصل هستند، داخل مخزن انباشته و طی عمل میعان به گلابی ناب تبدیل می‌شود.
مردم نیاسر غالبا به شغل کشاورزی و پرورش گل محمدی مشغول هستند و از دیگر محصولات کشاورزی نیز می‌توان به گردو، بادام، گندم، جو، انجیر، انار، آلوچه، زردآلو، قیصی، انگور، سبزیجات و کاهو، خیار، پیاز، گوجه، کدو و سیب زمینی اشاره داشت.
مرغداری در این منطقه نیاسر کاشان رونق پیدا کرده اما فعالیت‌های مربوط به دام به نگهداری از گاو و گوسفند خانگی محدود شده و عده‌ای نیز در منازل به قالیبافی مشغول هستند و عده‌ای از جوانان نیز در کارخانه‌ها و معادن سنگ اطراف فعالیت دارند و از جمله مشاغل فصلی مردمان این خطه نیز می‌توان به گل چینی و گلابگیری اشاره کرد.
نیاسر کاشان زمستان‌هایی بسیار سرد و تابستان‌هایی نیمه گرم و خشک دارد به گونه‌ای که میانگین سالانه دمای هوا در این منطقه 7.14 درجه و تعداد روزهای یخبندان در سال 19 روز است و به علاوه میانگین میزان بارندگی سالانه 4.104 میلیمتر بوده و رطوبت نسبی هوا 42 درصد است و همچنین سطح آب‌های زیر زمینی نیز 12 تا 30 متر است.
گیاهان دارویی معروف این شهر نیز شامل پرسیاوش جهت درمان سینه درد و سردرد، علف شوره جهت درمان کمردرد و سردرد و خیار بوته مار جهت درمان پادرد است و در قدیم پزشکان محلی از گرد سنگی که آبراهه بر روی آن به‌وجود آمده به عنوان مرحمی برای زخم استفاده می‌کردند.
سنت‌ها و مراسم آیینی نیاسر کاشان نیز می‌توان به قربانی کردن گاو در عید قربان، برگزاری جشن اسفندی، مراسم آیینی عید غدیر، مراسم آیینی همو باباتی و قاشق زنی و مراسم عید فطر اشاره کرد.
مسافران می‌توانند در رستوران‌ها و غذاخوری‌های این شهر مانند رستوران گیتی، رستوران باغ تالار، رستورات سادات و چایخانه و نانوایی سنتی ساعتی به استراحت نشسته و لحظاتی خوش را برای خود رقم بزنند.
