به گزارش
سرویس سیاسی عصر امروز در سه قسمت پیش در خصوص "تاملی در وضعیت فعلی کشور و ارائه راهکارهایی برای برون رفت از آن" به مشکلات ساختاری در این خصوص و برخی از راه حلهای آن پرداختیم که اینجا
(1) و
(2) و
(3) می توانید این مطالب را ملاحظه نمایید.
اما در بخش 4 و پایانی این مطلب به برخی دیگر از راه حلها اشاره می نماییم:
در هر حال، در این مقاله ما چهار عامل را به عنوان عوامل اصلی به وجود آمدن معضلات کنونی جامعه ایران مطرح کردیم که عبارت بودند از:
اول: نداشتن نظریه و تئوری مشخص، روشن، نظام مند و کارآمد برای اداره کشور.
دوم: سوء مدیریت و بی کفایتی و عدم توانایی مسئولان اجرایی در اداره کشور.
سوم: فساد و رسوخ آن در نظام های مالی و اقتصادی و اداری.
چهارم: نهادینه نشدن و عدم تحکیم پایه های مردم سالاری دینی.
به هر روی مساله ای که جا دارد آن را هم بیان کنیم این است که کشور ما در شرایط فعلی در یک بزرخی دیگر، علاوه بر برزخ سنت و مدرنیته، قرار دارد و آنهم برزخ میان قوت و ضعف است. توضیح آنکه کشور ما نه چندان قدرتمند است که دیگر کشورها و به ویژه ابرقدرت های جهانی، قدرت او را به رسمیت بشناسند و در برابر او کوتاه بیایند و او را در جرگه ابرقدرت ها راه دهند، چنانکه برای مثال در مورد چین چنین شد، و نه چندان ضعیف است که خود ایرانیان در برابر غرب کوتاه بیایند و بزرگی و سیادت و آقایی فرهنگ و تمدن غرب را بر خود به رسمیت شناسند، اتفاقی که در مورد اکثر کشورهای جهان افتاده است و آنها به عظمت فرهنگ و تمدن غربی معترف شدند.
اما حال چه باید کرد؟ و چگونه باید از این برزخ خارج شد؟ و چگونه باید از این باتلاق عبور کرد؟ چنین به نظر می رسد که ما چاره ای جز تلاش مضاعف برای قدرتمند تر شدن، به ویژه در عرصه اقتصادی که امروز محور اصلی قدرت و پیشرفت هر کشوری محسوب می شود نداریم و البته برای تغییر وضعیت اقتصادی باید وضعیت فرهنگی نیز تغییر نماید. چرا که در فرهنگ سنتی ما دنیا گریزی، بی توجهی به زخارف دنیا، قناعت به آنچه هست و عدم تلاش برای تولید بیشتر و کلا تحقیر دنیا محوریت دارد.( که البته این بحث دچار خلط شده است زیرا منظور از این معارف در دین ما بی توجهی به دنیازدگی بوده است نه تلاش و کوشش برای سعادت دنیوی که سعادت اخروی هم در خود دارد.)
لذا عده ای بیان می کنند که می شود در مصرف قناعت کرد ولی در تولید حرص زد و طمع ورزید و بر همین اساس ، شعار محوری در اقتصاد اسلامی - ایرانی را \" حرص در تولید و قناعت در مصرف \" مطرح می کنند .
می توان این شعار را به زبان فلسفی ، که بحث را عمق بیشتری می بخشد ، اینطور تعبیر کرد که شایسته است انسان به حدی از تعالی برسد که \" برخوردار باشد از قادریت ایجاد نمایی \" .
البته همانطور که بیان شد باید توجه داشت که آدم های متعارف و معمولی این عظمت روحی و سعه شخصیتی و کرامت نفسانی را ندارند و دوست دارند پول و درآمد حاصل از کار و دسترنجشان، صرف آسایش و رفاه و خوشی بیشتر خودشان و یا حداکثر زن و بچه شان شود، اگرچه در دوران مدرن بعضی ها روا ندارند حاصل دسترنجشان را حتی همسر و فرزندانشان بخورند. به هر روی ما نظر بعضی از روشنفکران را تکرار نمی کنیم که برای پیشرفت باید کتاب های بزرگ و کلاسیک ادبیات فارسی که محورشان دنیا گریزی و صوفی گری است در جشن کتاب سوزان به شعله های آتش سپرد . اما ما چاره ای نداریم جز اینکه این کتاب های ارزشمند را مورد بازخوانی قرار داده و آنها را به زبان روز در بیاوریم.
عرصه دیگری که باید در آن تلاش و کوشش مضاعف کرد، عرصه نظامی است. ما باید تا جاییکه می توانیم برای دستیابی سریعتر به تکنولوژیهای جدید، که اهمیت این سلاحها را در عمق مخالفت غربیها با دستیابی دیگر کشورها بدان می توان درک کرد، سعی و کوشش کنیم.
در این خصوص متاسفانه مشکلی نسبتا پیچیده ای هم وجود دارد و آن این است که گویا ملت ما هنوز از لحاظ روانی آمادگی کامل و اعتماد به نفس کافی برای در اختیار گرفتن تکنولوژیهای جدید را ندارد. اما باید دانست که اگر بخواهیم به شان و منزلت تاریخی خود نزدیک شویم باید به این سلاح ها دست یابیم تا دیگر کسی جرات تحقیر ما را به خود راه ندهد.
زمینه دیگری که باید تقویت شود، بعد فرهنگی و هنری کشور است. زیرا تا بعد فرهنگی و هنری کشوری تقویت نشود تقویت بعد اقتصادی و حتی سیاسی به قدرتمند شدن همه جانبه آن کشور در جهان کمک شایانی نمی کند و حرکت آن کشور به سوی رشد و پیشرفت اقتصادی، حرکتی می شود در ذیل تمدن های غالب دیگر ( که در حال حاضر تمدن غالب، غرب مدرن است ).
بهترین شاهد این مدعا اکثر کشورهای پیشرفته غیر غربی جهان هستند که بیشتر هویتشان و فرهنگشان فرهنگ و هویت غربی شده است و فرهنگ و هویت خاص خود را تا حدود زیادی از دست داده اند. بنابراین اگر ما می خواهیم کشوری پیشرفته و با فرهنگ و هویت خاص خود باشیم توجه به چند امر ضروری است: اول ضرورت تدوین و تالیف تاریخ فکر و فرزانش در ایران است. ( باید به این مساله بسیار مهم توجه داشت که تدوین تاریخ اندیشه برای یک تمدن کهن، که ضمن حفظ تشخص و اصالت خود می خواهد در دنیای جدید نیز زنده و منشا اثر باشد، یکی از ضروری ترین کارهاست. متاسفانه در کشور ما چندان اعتنایی به این مساله نشده است و هنوز در ایران ما که دست کم حدود ۱۵۰۰ سال سابقه فکر فلسفی ثبت شده و مستند، منظور فلسفه به شکل یونانی آن است و 3 هزار سال سابقه اندیشه و فرزانش است، منظور اندیشه های هستی شناسانه و تبیین گر عالم و آدم است نه فلسفه یونانی، یک کتاب جامع و معتبر و متقن که سیر آن را ترسیم کند، وجود ندارد.
به هر روی برای تدوین و تبیین تاریخ فلسفه ایران پیش از هر چیز ترسیم دورنمایی از مراحل سیر آن ضروری است. اگر بخواهیم سیر تطور فکر و فرزانش در ایران را تقسیم بندی نماییم باید چهار دوره را در این مسیر از هم ممتاز گردانیم:
الف) از پیشا زردشت تا پاولوس پارسی.
ب) از پاولوس پارسی تا زکریای رازی.
ج) از زکریای رازی تا مدرس زنوزی.
د) دوران معاصر. البته این بحث نیاز به تفصیل بسیار بیشتر دارد و از حوصله این مجال بیرون است ).
دومین مساله مهم برای حفظ تشخص و اصالت فرهنگی و هنری، داشتن نظریه و تئوری منقح راجع به فرهنگ و هنر و به خصوص هنر است. باید به این نکته مهم توجه داشت که ما در دو تمدن دین محور قبلی یعنی تمدن ایران هخامنشی و تمدن اسلام و ایران از لحاظ بعد نظری و تئوریک فرهنگ و هنر و به ویژه هنر، به دلیل کم کاری گذشتگان خود میراث چشمگیر و قابل توجهی از نظر فلسفه هنر نداریم و لذا نیازمند تامل جدی در عرصه هنر به عنوان مقدمه ای برای ترقی و تعالی خود هنر، هستیم.
مهزیار مهرآذین
