به گزارش عصر امروز، حجتالاسلام رضا پورعلیرضا در آیین سوگواری ایام شهادت امام جعفرصادق (ع) در جمع کارکنان این مؤسسه با اشاره به علل اصلی شکوفایی علوم و به ویژه تربیت شاگردان متعدد در عصر امام صادق(ع) اظهارداشت: «پیدایش مکاتب علمی متعدد» و «فضای باز سیاسی – اجتماعی به دلیل اختلاف میان بنی امیه و عباسیان» موجب شد تا امام صادق(ع) بتواند در تربیت شاگردان مکتب تشیع گام مؤثری بردارد.
وی افزود: بر کسی پوشیده نیست که علم، دانش و پژوهش های علمی و فراگیری، فضای خاص خودش را می طلبد، و آن هم محیطی دور از تنش ها و التهاب های سیاسی و برخوردار از آرامش و امنیت سیاسی - اجتماعی است، در چنین فضایی است که اندیشههای مستعد زمینه رشد می یابند و اندیشمندان و پژوهش گران مسایل علمی مختلف، برای دانش اندوزی و دانش آموزی و نشر آن به تکاپو می افتند و نیز در سایه این رشد و شکوفایی علمی است که آموزش و پرورش، فراگیر شده و جهل و نادانی و بیسوادی از جامعه رخت بر می بندد.
استاد حوزه علمیه قم اظهار داشت: چنین فضای نسبتا باز سیاسی - اجتماعی در عصر امام صادق(ع) به وجود آمده بود؛ زیرا این دوران مصادف شد با درگیری و نزاع میان دو گروه ریاست طلب و طماع بنی امیه و بنی عباس، برای دستیابی به حکومت و ریاست غاصبانه. آنان برای رسیدن به قدرت، همچون گرگ های گرسنه به جان هم افتاده بودند.به حدی این دو گروه قدرت طلب و دنیاپرست به کشمکش و درگیری سیاسی - نظامی پرداخته و باهم مشغول شدند که از اوضاع سیاسی - اجتماعی اطراف خود غافل ماندند و یا این که فرصت و قدرت پرداختن به این گونه مسایل را نداشتند.
وی بیان داشت: رهآورد مثبت این مبارزات و کشمکش ها ایجاد فضای باز سیاسی و در نتیجه زمینه لازم برای اظهار عقیده و آزادی بیان بوده است. در چنین فضای مناسبی عامه مسلمانان و در راس آنان اندیشمندان و متکلمان اسلامی فرصت را غنیمت شمرده و به بحث و تحقیق در باره مسایل علمی - اسلامی بویژه مسایل کلامی و اعتقادی پرداختند و بدین طریق موجبات رشد و شکوفایی علوم اسلامی بویژه علم کلام را فراهم کردند.
پورعلیرضا خاطرنشان کرد: پس از امام باقر(ع) با پیگیری های مداوم فرزند بزرگوارش، امام جعفر صادق(ع) راه و روش علمی - کلامی آن امام گرامی به ثمر نشست، و حاصل آن، پایه گذاری مکتب علمی - کلامی تشیع شد.
وی تصریح کرد: نقش امام صادق (ع) در احیای فرهنگ اسلام و شکوفایی علم کلام بسیار تعیین کننده است که خود دارای علل و عوامل جانبی از جمله؛ « سن و مدت امامت نسبتا طولانی آن حضرت»، « موقعیت سیاسی – اجتماعی»، « گسترش علوم و پیدایش افکار و آرای گوناگون» می باشد.
استاد حوزه علمیه قم با اشاره به سن و مدت امامت نسبتا طولانی آن حضرت، گفت: امام جعفر صادق علیه السلام در سال 80 (یا 83) هجری قمری به دنیا آمد. و در سال 148 هجری به شهادت رسید، بنابراین عمر شریفش 68 سال می باشد، که از این جهت از سایر ائمه علیهم السلام ممتاز می باشد.
وی ادامه داد: هم چنین مدت امامت آن حضرت (که پس از شهادت پدر بزرگوارش حضرت امام باقر علیه السلام در سال 114 هجری قمری آغاز و تا سال 148 هجری قمری ادامه یافت)، 34 سال می باشد. بر اهل تحقیق پوشیده نیست که این مدت عمر و امامت در میان ائمه علیهم السلام طولانی ترین زمان به حساب میآید، و این خود از عوامل یاری دهنده آن حضرت در تحقق اهداف الهی امامتش می باشد.
پورعلیرضا به موقعیت سیاسی – اجتماعی دوران حضرت اشاره کرد و افزود: موقعیت سیاسی - اجتماعی امام صادق(ع) از میان ائمه علیهمالسلام یک موقعیت کاملا استثنایی بود، زیرا آن حضرت در مقطعی از زمان می زیسته که می توان آن را «دوران بحران قدرت سیاسی » نامید. این بحران خود زمینه مناسبی برای انجام کارهای علمی و فرهنگی ایجاد نمود، امام (ع) در دوران 34 ساله امامتش حدود 7 سال آن را با حکام بنی امیه هم عصر بود، که در این دوران آن ها با رقیبان سیاسی خود از بنی عباس در جنگ و ستیز نظامی به سر میبردند، و فرصت کنترل اوضاع سیاسی و فرهنگی را نداشتند. پس از آن ها 27 سال در زمان عباسیان امامت داشت.
وی بیان داشت: گرچه بنی عباس در این مدت از درگیری نظامی با بنی امیه فارغ شده بودند، اما با قیامهای پی درپی علویان مواجه بوده و بر اوضاع سیاسی به طور کامل مسلط نشده بودند،از این رو، پایه های حکومتشان سست و لرزان بوده و قدرت پرداختن به مسایل دیگر و کنترل اوضاع سیاسی را نداشتند.
این استاد حوزه علمیه قم گفت: چنین موقعیتی برای حضرت امام صادق علیه السلام و شاگردان او زمینه نشر معارف دینی را فراهم کرده بود.
وی با اشاره به گسترش علوم و پیدایش افکار و آرای گوناگون در دوران امام صادق(ع) اظهارداشت: عصر امام(ع) همزمان بود با انتشار علوم اسلامی و انسانی از قبیل تفسیر، فقه، حدیث، کلام، انساب، لغت، شعر، طب، تاریخ، نجوم و غیر آن و نیز پیدایش افکار و اندیشه های مختلف، به طوری که سبب پیدایش مذاهب اسلامی و مکاتب کلامی شده بود.
پورعلیرضا عنوان کرد: در این عصر از یک سو کتب فلسفی و کلامی از یونانی به عربی ترجمه شد و از سوی دیگر افکار الحادی و به اصطلاح زندیق مسلکی رواج شایانی یافته بود، این ها خود عواملی بودند که در آن فضای باز سیاسی، تضارب آرا و برخورد اندیشهها را فراهم کرده و علما و اندیشمندان اسلامی و در راس آنان حضرت امام جعفر صادق(ع) را به دفاع از ارزش های علمی - اسلامی برانگیخته بود، زیرا خوف آن بود که صاحبان اندیشه های نادرست و سردمداران کفر و الحاد با رواج شبهات عقیدتی و ایجاد تفرقه و تشتت آرا کار نیمه تمام بنی امیه در محو کامل فرهنگ اصیل اسلام ناب محمدی صلی الله علیه و آله را به اتمام رسانیده، و به اهداف پلید خویش جامه عمل بپوشانند.
وی با بیان اینکه امام صادق(ع) آموزگار بزرگ بشریت بود، افزود: چنین عصری با چنین ویژگیهایی ضرورت ایجاد تحول بنیادین علمی - فرهنگی، همراه با تبیین مبانی اصیل اسلامی را ایجاب می کرد، برای همین بود که امام صادق (ع) جهاد همه جانبهای را در سنگر فرهنگ و علوم اسلامی آغاز، و پرچم مبارزه فرهنگی را که پدر بزرگوارش امام باقر علیهالسلام برافراشته بود بر دوش کشید.