آمریکا و اروپا با رصد دقیق فعالیت‌های ایران می‌خواهند، بفهمند که تهران چگونه به چنین پیشرفت سریعی در برنامه فضایی‌اش حتی اگر با کمک روسیه هم باشد، دست یافته است.
به گزارش عصر امروز وبگاه نشریه مصری «استقلال» در گزارشی به فعالیت‌های فضایی ایران و همکاری با روسیه در این زمینه پرداخته و تأکید کرده، تهران بدون توجه به مخالفت‌ها و اتهام‌زنی‌های غرب، در برابر دیدگان غربی‌ها به برنامه‌های فضایی‌اش ادامه می‌دهد، آنچه در ادامه می‌آید، گزیده‌ای از این مطلب است. با وجود همه اتهامات غرب مبنی بر استفاده نظامی، ایران به برنامه فضایی خود ادامه می‌دهد و در این راه پیشرفت‌های به دست آمده توسط ایران نگرانی‌های جدی را در غرب ایجاد کرده است.
در این چارچوب، «حسن سالاریه» رئیس سازمان فضایی ایران 15 ژوئن اعلام کرد که ایران طی ده سال آینده به مرکز پرتاب فضایی تبدیل خواهد شد.
در 7 ژانویه 2023 شورای عالی فضایی ایران برنامه‌ای تصویب کرد که به موجب آن ایران در دهه آینده به قدرت منطقه‌ای پیشرو در حوزه فناوری فضایی و پرتاب ماهواره تبدیل خواهد شد.
«عیسی زارع‌پور»، وزیر ارتباطات ایران نیز 3 اوت گفت که ایران درحال ساخت بزرگترین مرکز فضایی منطقه غرب آسیا در شهر ساحلی چابهار است و از اوایل فوریه 2025 به بهره‌برداری می‌رسد.زارع‌پور خاطرنشان کرد که این مرکز فضایی که نیازهای پرتاب ماهواره‌ای ایران مرتفع و تهران با شرکای بین‌المللی را تقویت خواهد کرد.
مرکز فضایی امام خمینی(ره) واقع در شمال استان سمنان، اولین سایت پرتاب ثابت ایران است. از زمان افتتاح در سال 2017، این سایت نقشی محوری در برنامه‌های فضایی تهران داشته است.
این مرکز همه امکانات مورد نیاز برای یک مأموریت فضایی، از آماد‌ه‌سازی ماهواره تا پرتاب، کنترل و هدایت را در اختیار دارد تاکنون نقش مهمی در برآوردن نیازهای ایران در مدار پایین زمین در مرحله نهایی داشته است.
آنچه در برنامه فضایی ایران جلب توجه می‌کند، این است که ایرانی‌ها با وجود ناکامی‌های متعددی که از سال 2008 تا 2019 با آن مواجه بودند، اما هرگز فعالیت‌های خود در این زمینه را متوقف نکردند و این باعث شد تا سال 2024 شاهد دو پرتاب موفق از آنها باشیم.پس از پرتاب موفق ماهواره مهدا در پایان ژانویه 2024، تهران سیستم پرتاب سیمرغ را به بازارهای بین‌المللی عرضه کرد.
در مارس 2024، بازدیدکنندگان از نمایشگاه دفاعی DimDex دوحه از دیدن بروشورهای چند زبانه پرتابگر سفیر 2، نام تجاری سیمرغ غافلگیر شدند، در توضیح این پرتابگر آمده بود که توان حمل محموله‌های 200 تا 1000 کیلوگرمی را دارد و می‌تواند، راه حل قابل اعتمادی در آینده باشد.
همکاری ایران و روسیه
در غرب کسانی‌که برنامه‌های فضایی ایران را دنبال می‌کنند، می‌گویند که روسیه و در مواردی کره شمالی با ایران برای اجرای برنامه‌های فضایی‌اش همکاری می‌کنند. در این زمینه، آمریکا به واسطه‌ی منابع آژانس اطلاعاتی اداره ملی شناسایی (NRO) و ماهواره‌های تجاری پرتاب‌شده توسط پنتاگون (SkySat از Planet، Worldview از Maxar) و در اروپا توسط ماهواره‌های Pleiades و Pleiades Neo وابسته به گروه ایرباس، فعالیت‌های فضایی ایران را زیر نظر دارد.بنابر گزارش «اینتلیجنس آنلاین»، طرف‌های آمریکایی و اروپایی از این طریق می‌خواهند، بفهمند که تهران چگونه به چنین پیشرفت سریعی در برنامه فضایی‌اش حتی اگر با کمک روس‌ها هم بوده باشد، دست یافته است.
آنچه نگرانی‌های غرب را در این زمینه بیشتر می‌کند، توافقنامه ایران و روسیه است که بخشی از آن توسعه ماهواره‌های ایرانی سنجش از دور «خیام» است که اولین آن در سال 2022 از پایگاه فضایی «بایکونور» تحت کنترل روسیه در قزاقستان با موشک «سایوز» پرتاب شد.سامانه خیام در موسسه تحقیقات الکترومکانیک روسیه (VNIIIEM) تولید می شود و تنها سیستم مانیتورینگ عملیاتی در ایران با وضوح تصویر حدود یک متر است.
در کنار فعالیت‌های سازمان فضایی ایران، برنامه فضایی سپاه نیز درحال اجراست و این برنامه موفق شد، طی سال‌های 2020 تا 2023 سه پرتاب متوالی موفق داشته باشد.
در برابر همه این تحولات و پیشرفت‌ها طبیعی است که آژانس‌های نظارتی غربی به دقت سایت‌های پرتاب ایران را زیر نظر داشته باشند و کوچک‌ترین تحرکات در آنها و همکاریهای جدید بین ایران و روسیه و یا کره شمالی را دنبال کنند.اواخر سال 2022، سازمان فضایی ایران و همتای روسی آن، Roscosmos، توافقنامه تقویت همکاری بین صنایع فضایی دو کشور را امضا کردند. به موجب این توافقنامه همکاری بین صنایع فضایی روسیه و ایران توسعه و گسترش می‌یابد و به ایران کمک می‌کند، اهداف مورد نظرش در زمینه ساختارهای زیربنایی، دستگاه‌های پرتاب، ارتباطات، دریانوردی و حسگرهای از راه دور را محقق کند.
متعاقباً ماهواره سنجش و تصویربرداری از دور ایرانی «پارس 1» با موشک سایوز روسی در 29 فوریه 2024 از پایگاه فضایی وستوچنی به فضا پرتاب شد. زارع‌پور در زمان پرتاب تأکید کرد که موشک پارس 1 به صورت کاملا بومی توسعه یافته است.
این پرتاب پس از آن انجام شد که ایران اعلام کرد، در ژانویه 2024 حدود یک هفته پس از پرتاب یک ماهواره تحقیقاتی توسط سپاه پاسداران، سه ماهواره را با استفاده از موشک خود به مدار زمین فرستاده است، اقداماتی که نگرانی شدید آمریکا و اروپا را به دنبال داشت و موجب شد، نسبت به این پیشرفت‌های ایران هشدار دهند.
همکاریهای عمیق‌تر و گسترده‌تر
تحول بزرگ بعدی ابتکار مشترک ایران و روسیه بود که در مه 2022 رخ داد و طی آن روسیه ماهواره سنجش از دور ایرانی "خیام" را از قزاقستان به مدار زمین فرستاد که نشان دهنده همکاری علمی عمیق بین دو کشور بود.
این ماهواره توسط شرکت های روسی، اما زیر نظر متخصصان ایرانی ساخته شده بود و با موشک سایوز از پایگاه فضایی بایکونور پرتاب شد. پس از پرتاب موفق این ماهواره دانشمندان ایرانی بر همکاری نزدیک ایران و روسیه در موفقیت این پرتاب ایرانی تأکید کردند.
اهمیت پرتاب موفق خیام در این بود که 600 کیلوگرم وزن داشت، درحالی که دو پرتاب پیشین ایران با موشک‌هایی به وزن 220 و 350 کیلوگرم بود که موفق نبودند.
برنامه‌های فضایی ایران همچنین شامل توسعه و پرتاب ماهواره‌های جدیدی از جمله گروهی متشکل از 10 ماهواره کوچک تحت عنوان سامانه ماهواره‌ای «سلیمانی» است که اوایل سال 2023 اعلام شد.
پیامدهای ژئوپلیتیکی
در این زمینه، «عمود شکری»، مشاور سیاست خارجی و ژئوپلیتیک در حوزه انرژی آمریکا معتقد است: «فضا به عنوان مهم‌ترین نقطه رصد راهبردی، یکی از مهم‌ترین اهداف برنامه موشکی ایران است و پیشرفت ایران در این حوزه، پیامدهای ژئوپلیتیکی بزرگی به همراه دارد».
وی معتقد است: «با راه اندازی مرکز فضایی چابهار برنامه فضایی ایران در آستانه تحقق پیشرفت‌های چشمگیر است و انتظار می‌رود با تکمیل آن در یک دهه آینده جایگاه ایران را به عنوان بازیگر اصلی در عملیات‌های فضایی منطقه‌ای تقویت کند، همچنین پیش‌بینی می‌شود، این برنامه در یک دهه آینده به پیشرفت‌های قابل توجهی دست پیدا کند و موجب ارتقای قدرت و توانمندی‌های فضایی ایران شود».
شکری ادامه داد: «ایران بدون توجه به مخالفت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی همچنان بر پرتاب ماهواره از خاک خود اصرار دارد و ایجاد پایگاهی در بندر چابهار با همکاری چین و روسیه در همین راستا درحال انجام است.»
در همین راستا، «ولی کالیجی»، کارشناس مؤسسه مطالعات قفقاز، آسیای مرکزی و منطقه معتقد است که ایران امیدوار است با همکاری روسیه «سیستم ناوبری دریایی خود را از از سامانه موقعیت‌یاب جهانی (GPS) جدا کند که به طور گسترده در سراسر جهان استفاده می‌شود و متعلق به ایالات متحده است و توسط نیروی فضایی این کشور اداره می‌شود.»
کالیجی افزود: «تهران امیدوار است با پرتاب ماهواره‌های مختلف برای اهداف ناوبری دریایی، با توجه به عدم کنترلش بر سیستم موقعیت‌یابی جهانی (GPS) و امکان محدود کردن و تحریم ایرانی‌ها توسط آمریکا به ویژه در مواقع اضطراری، امنیت داخلی خود را افزایش تقویت کند.»
کالیجی خاطرنشان کرد: «در سال 2016، ایران یک سامانه موقعیت‌یاب محلی (هدی) ساخت، اما هنوز کل کشور را تحت پوشش قرار نداده و سرمایه‌گذاری برای پوشش مناطق داخل و خارج از ایران روی آن درحال انجام است.»
افزون بر آن، ناظران بر این باورند، صرف نظر از جوانب تحقیقاتی، علمی و فناوری، توسعه و گسترش همکاریهای فضایی ایران و روسیه از بعد ژئوپلتیکی حائز اهمیت بسیار است، این موضوع تنها به سود ایران نیست، بلکه به سود روس‌ها نیز می‌باشد که از زمان جنگ اوکراین همکاریهای فضایی خود را با اتحادیه اروپا و آمریکا قطع کرده است.
سرانجام این‌که اگرچه ایران تاکنون انسانی به فضا نفرستاده است، اما بارها از این موضوع سخن گفته و تلاش دارد، با استفاده از تجارب روس‌ها و همکاری که با آنها دارد، به این مهم دست یابد، موضوعی که سالاریه ماه مه سال 2022 نیز به آن اشاره داشت.
